23.03.2018

YÜZÜN EKSİK PARÇASI


"Vicdanı olan delirir!"

Böyle diyor Recep hazretleri! Galiba delirmeye teşne biri olarak, bu sözü etrafıma baktıkça hatırlıyorum. Benim, edebiyatla ilişkim okurluktur ve bu daha sıkı bir ilişkidir gibime gelir. Okuduklarımı yaşarım, izlerim daha çok da. Bazı kitapların kahramanlarıyla arkadaşlığımızın uzun sürdüğü de olur.

Daha birinci perdeden okuru içine çeken metin sayısı çok azdır. Yüzün Eksik Parçası bunlardan birisi bence. Baştan sona, kısa bir öykü yazılmış kadar titiz ve bütünlüklü bir örgü ile yazılmış. Hiç bir kopukluk, hiç bir düşüş yok akışta. İnsan, kısa bir öykü okuyor izlenimi ediniyor.

Romanın kapısını örümcek Moris açıyor ve kapağa ördüğü ağlarını kenara çekip kahramanlarını sahneye okuru da izlemek üzere içeriye alıyor. Moris’in, ağını her seferinde daha sağlam ve güzel örmesi gibi örmeye başlıyor Ümran da daha ilk paragraftan itibaren. Ümran, öyküde iyi bir usta. Kırık Patika, Hâlname/2016 ve Ay Portakalı adında üç öykü kitabı yayınlandı ve gerçekten de hepsi birer ustalık örneği. Kanaatimce ilk romanın bu kadar akıcı, çarpıcı olmasında öyküdeki rahatlığının, ustalığının etkisi var.

Okur, kahramanı ödüllendirir de cezalandırır da metinde. Bu, okurun okuduğu ile ilişkisidir. Bu romanda nerdeyse bütün kahramanları seviyor insan. Yüzün Eksik Parçası’nda, kahramanların tümü özenle seçilmiş, tümü ödüllüktür neredeyse. Futbol takımı olarak düşünse insan, Barcelona’nın as takımı gibi. Çok az metinde aykırı tipler olduğu halde bu kadar birbirini tamamlayan, bu kadar konsantre bir kahramanlar toplamı görülür. Sanki her biri diğerinin eksik yarısı parçası gibi bir bütünlük var.

Baştan sona bütün enstrümanların doğru zaman ve yerde doğru notaları çaldığı müzikal bir akışı var romanın. Bir tek detone cümle, rahatsız edici tek ses yok. Harika bir hafif müzik senfonisi gibi. Vurmalılar haddini bilmiş tellilerin yanında, üflemeliler arada köprü hep. Dalgaları da, yaprağı da, kedi mırıltısı ve ağacın çiçeklenmesi de aynı kadife tonlarla duyuluyor. Güzel bir ses senfoni. Bu da, okurun zihnini dinlendiren, okumaya hazırlayan bir usuldür. Okur ses, sesler eşliğinde geziniyor.

Öykülerinde kahramanlarını konuşturması bu romanda zirve yapmış. Kitabın üzerinde ismi olmasa, insan her kahramanı yazarın kendisi sanabilir. Her kahramanın kendine has dili olmasına karşın, o denli başarılı bir konuşturma. İnsan sadece dediklerini değil demediklerini de, iç seslerini de okuyor kahramanların. Müthiş bir gözlem ve düşünme yoğunluğu demektir bu. İyi bir fotoğrafçı aynı zamanda Ümran. Fotoğrafçıların gözlem yeteneği daha yüksektir ve sanırım bu romanda bunun da etkisi var. Moris’in ağları gibi usul usul ve ipeksi örülmüş. Böyle olunca da sanki bir seferde, oturup tek bir öykü yazmış gibi bütünlüklü bir metin olmuş diyor insan.

Faruk ve arkadaşlarının hayatı-pratikleri merkez alınarak sola ayna tutmuş Ümran. Politik cümle kurmadan sola bu kadar nitelikli eleştiriler yapmak ciddi bir başarı. Hem sıkı bir iğneleme ile eleştiri, hem kahramanlarının yekinip hayata yeniden dokunmaları ile de özeleştiri içeren sıkı bir metin. Bencilliğin, çıkarcılığın umutsuzluğun, duyarsızlığın toplumu mezarlık sessizliğine gömdüğü şu zamanlarda dayanışmanın, umudun, sevginin, güvenmenin nefes kadar gerekli olduğunu yüksek sesle salık veren bir metin olmuş.

Yazar yaratandır, vicdandır ama asla taraf değil bu romanda. Kahramanların karmaşık dünyasında hiç birinden yana değil, hiç birini yargılamıyor, hiç birinden yana toleranslı bir cümlesi yok.
Kahramanların her birinin rutini ve birbirleriyle ilişkisi çok akıcı, köşesiz kenarsız.

Recep, hayatın bıçkın yanı. Ucu kırık, kimseye batmayan ama her iki yanı jilet gibi kesen, ayna gibi bir hançer. Cengiz iyi bir proleter, açık bir meydan okuyuş. Ceren, masumiyet. Mösyö Faruk, kendi içinin aynaları ile kavgalı, yenilgilerini kırık ayna parçaları gibi toplayan ama bir dönemin tutanağı gibi duran biri. Harun yıkılmaz gizemli bir dağ. Firuzan dev ağacın gövdesi gibi, hem kırılgan, hem ipeksi bir karakter ama bütün ağrıları canında toplayıp boşluğa dağıtan bir anaç.... Firuzan denizi hem kabartıyor hem mevsimi ayaklandırıyor ama aynı Firuzan kendinde topladığı bütün enerjileri aynı adil duruşla dağıtıyor. Hayata kızgın bir sima sanacakken, hayatı doğurup sevdiklerine eşit pay eden bir bahara dönüyor aynı anda. Bu roman Firuzan’ın bu roman Firuzan.

Ayrıca, ülkenin değişen yüzünü Mösyö Faruk’un gözlerinden, Cengiz’in sesinden görüp dinliyor insan. Uzatılmadan, sündürülmeden, dozunda ve en önemlisi de didaktik tuzağına düşülmeden.
Kitabın finalini beklemeye gerek yok. Bir kaç final birden var kitapta. Gittikçe yükselen bir tempo, ama keskin ve ani değil su dalgası gibi yumuşak ve ipeksi.

 Firuzan’ın gidişi insanı bir trafoya bağlanmış kadar gererken kitabın finalin bahar olduğunu, bahar yumuşaklığında zirve yaptığını görüyor insan. Yaşar Kemal’in deyimi ile denizin dinginleşip “karıncanın su içtiği” suskunluğa erdiği hale geliyor.

Pencereyi açmak gerek, bahar dışarıda bekliyor yüzümüze dokunmak için. Harun yoldadır, yeni bir roman gelecek demektir pek yakında...

Hüseyin ARSLAN